Onze motie voor een Sociaal Lokaal Energiebedrijf is aangenomen!

Op 9 en 10 november 2022 vonden de algemene beschouwingen plaats in de gemeenteraad. Het is gebruikelijk om bij de behandeling van de begroting van volgend jaar terug te blikken en vooruit te kijken. En dat hebben we uitgebreid gedaan.

We hebben in de eerste termijn twee moties en twee amendementen aangekondigd. Onze motie over een Sociaal Lokaal Energiebedrijf, ingediend door raadslid Kim Schmitz, is met ruime meerderheid aangenomen! Hiermee zetten we een eerste stap op weg naar een langdurige oplossing voor de torenhoge energierekening van mensen. Door lokaal energie op te wekken en in te kopen, en minder aan de strijkstok van grote energiereuzen te laten hangen, kan de energierekening flink omlaag. We hopen op positieve uitkomsten van het onderzoek.

Er is veel gesproken over Glanerbrook in de afgelopen maanden. Onze fractie heeft ernstige zorgen geuit over de enorme kostenoverschrijding van minimaal 25 miljoen euro. Wij vinden dat het veel te lang heeft geduurd voordat het college op de pauzeknop van het project heeft geduwd. Er komt nu een knip: in december spreken we over het voorstel “terug naar basis”, en eventuele uitbreidingen van Glanerbrook komen pas volgend jaar aan de orde. Wij vinden dat het college tot december geen onomkeerbare stappen moet zetten, zoals het kappen van bomen rondom Glanerbrook. Daarom kondigden we een motie Kappen met kappen aan. De wethouder heeft toegezegd geen bomen te kappen, dus de motie hoefde niet in stemming te komen. We hebben als fractie een motie met andere partijen ingediend om de Rekenkamer onderzoek te laten doen; die is aangenomen.

We hebben ons ongenoegen uitgesproken over de manier waarop inwoners die zich inzetten voor een beter plan voor de Schwienswei behandeld zijn. Inwoners die de overheid uitdagen met een beter plan dien je, of je het daar nu mee eens bent of niet, altijd serieus te nemen. In januari spreken we (eindelijk) over drie varianten voor het gebied tegen de Schwienswei, de ESCS-locatie.

Raadslid Paul Kubben voerde het woord namens de fractie. Lees hieronder de volledige bijdrage of kijk onze bijdrage terug via deze link vanaf minuut 54.

Spreektekst algemene beschouwingen raad 9/10 november 2022

Mensen snakken naar adem. Bestaanszekerheid staat steeds verder onder druk. Een groeiende groep mensen, juist ook hier in Sittard-Geleen, moet zich zorgen maken over stijgende kosten. De energierekening, de boodschappen; het gewone leven is in rap tempo duurder geworden. En dat terwijl we in een welvarend land leven. De verdeling van die welvaart, dat is het probleem. Hoe lager het inkomen en hoe lager iemands vermogen, hoe tastbaarder die bestaanszekerheid onder druk staat. Hoe meer iemand naar adem snakt. GroenLinks en Partij van de Arbeid doen vandaag concrete voorstellen om inwoners van onze gemeente meer lucht te geven, onder andere met onze motie over een Sociaal Lokaal Energiebedrijf.

Onze natuur snakt naar adem. In rap tempo warmt de aarde op. De gevolgen van klimaatverandering worden steeds tastbaarder. De biodiversiteit holt achteruit. Dat is nu eenmaal het effect van grote concentraties stikstof. Dat kun je vervelend vinden, dat kun je ontkennen, maar daarmee is het probleem niet weg. Wat betekent de uitspraak van de rechter over doorrekenen stikstofuitstoot van de afgelopen week concreet in Sittard-Geleen? We willen graag een transformatie in onze woningvoorraad: meer woningen voor kleine huishoudens. Voor ouderen om zo langer zelfstandig te kunnen wonen. Voor jongeren. Maar niet alleen woningen, ook andere bouwplannen worden geraakt: de vernieuwbouw van Glanerbrook, de eventuele bouw van vakantiehuizen tegen de Schwienswei.

Onze democratie snakt ook naar adem. Complotdenken, populistische rattenvangers van Hamelen die over elkaar heen buitelen om zo extreem mogelijk uit de hoek te komen: ja dit is wel echt een serieuze bedreiging voor onze democratie. Onze fractie GroenLinks-PvdA heeft niet voor niks vorige week in de raadsronde aangegeven dat rechts-extremisme een reële dreiging is, zoals ook aangegeven in het dreigingsbeeld van de landelijke overheid. Ondanks een toezegging van de burgemeester om naar de foutieve passage in de begroting over radicalisering te kijken, heeft onze fractie niets meer vernomen. Wij dienen daarom een amendement in om dit aan te passen. Met de vraag aan de burgemeester: heeft de gemeente de juiste dreigingen in de juiste proporties in het vizier? Is de tekst in de begroting een tekstueel foutje, of is het beleid verkeerd? Graag een reactie.

Onze lokale democratie snakt ook naar adem. De twee grote dossiers Glanerbrook en Schwienswei heb ik zojuist al genoemd. We hebben een coalitie van gob en CDA. Natuurlijk kun je met een krappe meerderheid van 20 zetels alles erdoorheen jassen. Ja dat kan. Dan hebben we besluiten die zogezegd democratisch gelegitimeerd zijn. Maar, dat wil nog lang niet zeggen dat er sprake is van een functionerende democratie hier in Sittard-Geleen.

Mooie woorden over beginspraak, over right to challenge, die zijn alleen iets waard als je ze omzet in daden. Wij vragen ons oprecht af waarom het zoveel moeite heeft gekost om een groep inwoners serieus te nemen. Eindelijk, na maanden worstelen, heeft het college besloten om met de raad in gesprek te gaan over meerdere varianten voor de Schwienswei. Wat ook je eigen politieke opvatting is, wat er ook in je eigen verkiezingsprogramma staat, er is een groep inwoners opgestaan en die heeft gezegd: wij komen met een serieus plan. Wij ‘challengen’ de overheid. Waarom heeft het zo lang geduurd voordat het college, voordat de coalitie op z’n minst open staat voor een andere denkrichting? In dit geval: voor een derde variant. Graag een reactie van gob en CDA of zij het met het college eens zijn dat er een ‘uitgebreid participatieproces’ met omwonenden heeft plaatsgevonden, zoals het college beweert in de begroting.

De fractie GroenLinks-Partij van de Arbeid snakte ook naar adem. Want niet alleen inwoners zijn in het dossier vakantiepark Schwienswei niet serieus genomen. Instemmen met een vakantiepark óf wegwezen: dat was de tendens in de onderhandelingen een enkele maanden geleden. Terwijl wij een heel simpel standpunt hadden: open en transparant alle informatie op tafel leggen, het college moet varianten voorbereiden, de raad moet op basis daarvan het debat voeren en dan een keuze maken. We zien een klein lichtpuntje met het voorstel dat we nu hebben gekregen om in januari daadwerkelijk hier in de raad een keuze te kunnen maken.

Dat is dus een goede ontwikkeling. Maar het zou de fracties gob en CDA sieren als ze nog eens het gesprek met ons aangaan. Want, wat er nu gebeurt is precies wat er a) sowieso hoort te gebeuren in een functionerende democratie en b) dit is de ruimte waar wij als GroenLinks-PvdA om hebben gevraagd maanden geleden. Toch gek dat het toen niet kon, die varianten naar de raad, en nu ineens wel. Graag een reactie van gob en CDA in tweede termijn.

Voor onze fractie is zoals al betoogd transparantie en openheid het allerbelangrijkste, dus ook voor de begroting en de programmarapportage. Ja het is allemaal onzeker, maar dat is in essentie waar een begroting ieder jaar over gaat. Wat we ook veel gehoord hebben in de voorbereidende rondes in afgelopen weken: dat deze begroting beleidsarm is. Gaat u rustig slapen beste gemeenteraadsleden, er staat niet zo veel in, en volgend jaar, ja dan komt u aan de beurt. Dan kunt u iets zeggen, bij de Kadernota. Maar deze begroting is niet beleidsarm! Er staat heel veel in. Alleen u, beste nieuwe 19 raadsleden met name, u heeft er geen fluit over te zeggen. Want de begroting van 2021 was zo beleidsrijk, dat dat het belangrijkste kader is voor de begroting van 2022. Van de nu voorliggende begroting voor 2023. En het jaar daarop. En het jaar dáárop. Tel daar het coalitieakkoord bij op, en je krijgt bijna de indruk dat we hier voor spek en bonen het debat aan het voeren zijn. Of voor Patrick en Boonen, onze lokale variant op die uitdrukking.

Er staat heel veel in deze begroting. Met name veel tekst. Maar veel te weinig cijfers. Of beter gezegd: de verkeerde cijfers. Het is een schande dat het college weigert om een simpel staatje in te vullen; daarover zometeen meer. We hebben in de ronde vorige week al afgesproken dat we in de commissie Begroting & Verantwoording over verdere verbeteringen gaan spreken. Een begroting dient inzicht te bieden. Inzicht in wat we uitgeven aan wettelijke taken, wat we uitgeven aan zaken waar wij als raad zelf over gaan. Hoeveel balans zit er nu werkelijk in de begroting tussen economie, natuur, zorg, groenonderhoud et cetera.

Graag krijgen wij de toezegging van het college dat in de voorbereiding naar die Kadernota in het voorjaar alle knoppen transparant inzichtelijk worden gemaakt, met een onderscheid tussen wettelijke en autonome taken. Want wij zijn wettelijk verplicht om een bijstandsuitkering te verstrekken, al gaan wij hier politiek op onze kop staan. Maar het is aan ons om te zeggen hoeveel geld er naar het MKB gaat in onze gemeente en hoeveel we extra uitgeven aan projecten zoals de Gezonde Basisschool, om maar eens een voorbeeld te noemen. En om toch maar bij dat voorbeeld te blijven over MKB: kan het college aangeven of er voor de aangekondigde Green Deal voor het MKB ook middelen gereserveerd zijn? Zo ja, hoeveel en waar staat dat dan in de begroting?

En een algemene vraag, omdat de wethouder Middelen vorige week niet bij de ronde kon zijn: kan de wethouder reflecteren op onze kritiek op de begroting als product? In welke mate dit product inzicht biedt? En specifiek nog de vraag aan de wethouder middelen de paragraaf “borging continuering bestaand beleid”, pagina 30 t/m 33, in algemene zin toelichten. Van de 1,7 miljoen is van bijna een miljoen onduidelijk waar het geld nu precies naar toe gaat.

Transparantie en navolgbaarheid. In de goede volgorde besluiten nemen. Glanerbrook is ook een duidelijk voorbeeld hoe het beter had gekund. Ook hier geldt dat het veel te lang heeft geduurd voordat het college met varianten komt. In een functionerende democratie was die beslissing maanden geleden gevallen, toen de forse kostenoverschrijding duidelijk was. Maar goed, ook hier is voor ons het glas half vol: we gaan eindelijk hier in de raad het gesprek voeren over hoe het verder moet, met varianten dus.

Dat betekent dat we dus ook secuur de juiste volgorde moeten inbouwen: niet nu al weer nieuwe haakjes in de begroting en in de derde programmarapportage slaan. Eerst een besluit op inhoud, dan de financiën. Daarom dienen wij een amendement in om niet nu al 5 miljoen te reserveren voor het landschapspark. Daarnaast is het nodig dat het college 100% transparant is over de cofinanciering van Glanerbrook: we mogen nu toch wel echt vaststellen dat die er niet gaat komen. Dus ook dat is onderdeel van het amendement: die indicator is niet oranje, maar rood.

Wij dienen een motie Kappen met kappen in: geen onomkeerbare stappen tussen nu en half december. Al helemaal niet het kappen van bomen of de voorbereiding daartoe. Wij hopen oprecht dat iedere fractie dat met ons eens is.

Mensen snakken naar adem. Daar begon ik dit betoog mee. Mens, dier en natuur in balans brengen. Mensen lucht geven, dat is voor GroenLinks-PvdA de belangrijkste drijfveer hier in de gemeenteraad. Niet alleen voor het hier en nu, ook voor toekomstige generaties. Lokale sociaal-economische ecosystemen, om meer bescherming tegen globalisering te bieden. Tegen grootkapitaal dat zich echt niet bekommerd om onze leefomgeving hier.

We dienen een motie in om verder onderzoek te doen naar een duurzaam Sociaal Lokaal Energiebedrijf. Volgens onze berekeningen kunnen inwoners tot 750 euro per jaar besparen als ze lid worden van het Sociaal Lokaal Energiebedrijf. Dat is serieus geld. Stel je voor wat dit betekent voor de regio als alle 40.000 huishoudens aansluiten. Dan hebben we het over 30 miljoen euro per jaar die niet meer wegvloeien naar de grote energiebedrijven, met hoofdkantoren in het buitenland. Ook in het MKB is zo’n structurele besparing op de energiekosten meer dan welkom. Bovendien levert de ontwikkeling van zo’n bedrijf een enorme impuls in onze lokale opwek van duurzame energie.

In aanloop naar deze begrotingsbehandeling hebben initiatiefnemers het sociaal lokaal energiebedrijf  in een sessie aan de gemeenteraad gepresenteerd. Nogmaals dank voor jullie aanwezigheid, ook beide wethouders, en de goede vragen die zijn gesteld.

Onderdeel van een lokaal ecosysteem zijn onder andere ook de stadslabs en een eerdere verkenning naar de meerwaarde van een lokale digitale munt. Ten aanzien van de stadslabs zijn we tevreden dat financiering op korte termijn geborgd is. Hoe kijkt het college aan tegen de verdere toekomst van de stadslabs?

Dan een vraag over een lokale digitale munt. Het ligt op ons eigen bord om dat initiatief uit de vorige periode weer af te stoffen, en dat zullen we ook doen. Kan het college aangeven of er eventueel nog beweging op dit onderwerp is geweest de afgelopen tijd? Graag gaan we daar het vervolggesprek over aan.

Tot slot voorzitter, balans met natuur en dier is van groot belang voor GroenLinks en PvdA. Om die reden dienen wij samen met D66 een motie in over vuurwerk. D66 zal deze motie als eerste indiener verder toelichten straks.

Voorzitter,

Op andere moties en amendementen zullen wij in tweede termijn reageren. Tijd om even adem te halen, tot zover voor de eerste termijn.