De spreekteksten van de PvdA-fractie bij de onderwerpen in de rondes van 8 april 2021:
Het Groene Net (Paul Kubben)
De helft minder CO2 uitstoten in 2030 ten opzichte van 1990; dat is een enorme uitdaging, ook voor Sittard-Geleen. Maar wel een zeer noodzakelijke opgave volgens de PvdA. Met alleen zonnepanelen gaan we dat niet redden. En voor windmolens hebben we weinig plek. Gelukkig heeft onze gemeente 10 jaar geleden lef getoond en een warmtenet neergezet. Het Groene Net Noord, met warmte uit de BES, waarover nog een mooi artikel in De Limburger stond deze week, waarin duidelijk werd dat we geen Braziliaans hout hier in de oven gooien, maar ons eigen snoeiafval, ons eigen GFT-afval. En we zijn er nog niet. Want al die warmte die hier aan de rand van onze gemeente iedere dag opnieuw verloren gaat, is ons een doorn in het oog. En daar kan een verdere uitrol van Het Groene Net, met de Zuidtak daarvan, een belangrijke rol in gaan vervullen.
Er ligt een rapport van Berenschot, ‘een verdieping naar financiën en beheersing’. En het is al aangegeven door vorige sprekers, met name de manier waarop informatie is uitgewisseld tussen college en gemeenteraad, verdient in de komende periode van het Groene Net verbetering. De totale uitgaven in de afgelopen tien jaar bedragen 13,2 miljoen euro. Een investering die niet alleen langs de neoliberale meetlat van financieel rendement bekeken kan worden. De maatschappelijke waarde van deze investering is in het rapport wat onderbelicht, daarover dadelijk meer. 13,2 miljoen euro in 10 jaar tijd, naast de gedane investeringen die we dus terugverdienen. Neem hierbij in ogenschouw dat onze jaarlijkse begroting 337 miljoen euro uitgaven bevat. Die investering in 10 jaar tijd is dus 0,33% van de jaarlijkse begroting. Want een beetje relativering in deze ronde is, naast de noodzakelijke kritische noten, ook op z’n plaats.
Over de informatievoorziening tussen college en raad over het Groene Net is het rapport glashelder: dat had veel beter gekund en veel beter gemoeten. Bij de oplevering van het rapport in januari van dit jaar hadden we nog niet kunnen vermoeden hoe prominent informatievoorziening op de landelijke politieke agenda zou komen te staan. Het college geeft in de reactie op het rapport duidelijk aan wat er in het verleden beter had gekund en op welke wijze maatregelen zijn genomen. Waarvoor dank, en ook voor de tijd die vanuit het ambtelijk apparaat is genomen om op het rapport van Berenschot te reflecteren.
Een aantal punten bij het rapport willen wij graag eruit lichten. Om te beginnen die informatievoorziening, zoals gezegd is het rapport zeer duidelijk hierover. Het college erkent in het stuk aan de raad: de transparantie bij besluitvorming is niet optimaal geweest. Zonder dat ook maar een seconde goed te willen praten, is de politieke vervolgvraag die natuurlijk gesteld moet worden: is er dan ook iets onoorbaars gebeurd? Integendeel zelfs: elke euro die is geïnvesteerd, heeft ten dienste gestaan van het maatschappelijke doel om het Sittard-Geleense aandeel in de energietransitie te nemen. Om toekomstige generaties niet met nog meer klimaatproblemen op te zadelen dan we nu al doen.
Volledige neutraliteit is onmogelijk. De onafhankelijkheid van Berenschot is toegelicht in het rapport en staat wat onze fractie betreft ook niet ter discussie. Onderzoekers zijn echter wel mensen, mensen die in een bepaalde traditie geschoold zijn. En die school lijkt op sommige plekken in het rapport te zijn: privaat, privaat, privaat. Een overheid moet, met enkel de meetlat van het financiële rendement op zak, zich niet in dit soort pionierswerk storten, lijkt de teneur in het rapport te zijn. Laat ik maar eens een heel groot voorbeeld nemen: zonder een pionierende overheid, in mijn voorbeeld de Amerikaanse, was er nooit internet geweest. Een grotere rol voor private aandeelhouders wordt gepropageerd in het rapport. En ook worden tegenstrijdige belangen gesuggereerd (bijvoorbeeld pagina 12), terwijl deze niet worden geoperationaliseerd. Met de bril van het private model op is dit misschien een gerechtvaardigde conclusie. De vraag is of dit met de bril van een actieve, ondernemende overheid op ook klopt. Op pagina 16 nog een duidelijk voorbeeld: “Hierbij moet de overheid in beginsel een meer terughoudende rol nemen, vooral gericht op kaderstelling en regelgeving”. Hoezo ‘moet’? Nogmaals, daar kun je dus verschillend tegenaan kijken.
Dit neemt natuurlijk niet weg dat er veel relevante constateringen in het rapport staan en ook goede adviezen. Het advies over samenhang Noord en Zuid, het benoemen van HGN tot groot project, steunen wij uiteraard. Een betere informatievoorziening is daarmee hopelijk geborgd. Over het integraal overnemen van alle adviezen van Berenschot hebben we als PvdA-fractie ook zorgen, daarom ook drie duidelijke vragen aan het college:
1) het strategisch kader op pagina 16, de geadviseerde terughoudende rol van de overheid, het is volgens onze fractie te makkelijk om te zeggen: nemen we over. Hoe kijkt het college hier tegen aan, in ogenschouw nemende dat het pionieren nog niet voorbij is wanneer we het over HGN Zuid hebben?
2) er wordt geadviseerd om de bestuurlijke verantwoordelijkheid integraal bij 1 wethouder te beleggen: hoe denkt het college over dit specifieke advies?
3) ook over het advies om de governance te heroverwegen, de posities in stuurgroepen, raden van commissarissen en bestuurders: de vraag hoe het college hier over denkt.
Rekenkamerrapport Armoedebeleid (Paul Kubben)
Ruim 4000 huishoudens in onze gemeente moeten rondkomen van een inkomen ter hoogte van de bijstandsnorm. Dat is 10% van de huishoudens in Sittard-Geleen. En dat percentage ligt hoger dan vergelijkbare gemeenten en hoger dan het landelijk gemiddelde. En zoals het rekenkamerrapport aantoont: een groep die ook maar niet kleiner wordt. Sterker nog, iets dat we als PvdA een zeer kwalijke ontwikkeling vinden –zie ook onze inzet voor een hoger minimumloon- is dat zelfs een betaalde baan niet altijd meer een garantie is om uit de armoede te komen.
Er ligt een helder rapport van de rekenkamer. En ergens is het een lichtpuntje te benoemen dat we als Sittard-Geleen maatregelen nemen, maatregelen zelfs die niet voldoende zichtbaar zijn in de begroting en daarmee ook in de jaarrekening. Of eventueel andere rapportages. De reactie van het college is wat minder duidelijk wat de PvdA betreft. Dat is deels tekstueel (onduidelijke tekst van het raadsbesluit bijvoorbeeld). Maar ook een keuze. Neem de reactie van het college dat “uitstroom uit armoede geen gemeentelijk doel kan zijn”, iets waarvan de rekenkamer stelt dat het niet duidelijk is waarom niet. Het college geeft daar in het memo wel een reactie op maar die is wat de PvdA betreft nog steeds niet duidelijk.
Op verschillende plekken in de begroting zitten onderdelen die het predicaat ‘armoedebestrijding’ verdienen. Bij de begrotingsbehandeling 2021 in november vorig jaar hebben wij over die onduidelijkheid in de begroting al kanttekeningen gemaakt. Daar was destijds nog weinig oor voor. De weging of we als Sittard-Geleen voldoende doen aan armoedebestrijding, is toch vooral een debat dat in het kader van de Kadernota en de begroting 2022 moeten plaatsvinden. In plaats van het huidige, onduidelijke raadsvoorstel cq raadsbesluit, zouden we misschien concreter kunnen besluiten als gemeenteraad om een aparte samenvatting in de begroting 2022 ‘armoedebestrijding’ op te nemen. Een transparante verwijzing naar de verschillende plekken in de begroting kan al voldoende zijn. En het is ieders politieke weging om dan te zeggen: we doen te weinig, precies genoeg of te veel. Bij dit laatste kunnen wij ons als PvdA helemaal niks voorstellen, maar rare opvattingen zijn niet verboden in Nederland;
Dan tot slot een punt waar wij wederom aandacht voor vragen: de mogelijkheden die een lokale digitale munt zouden kunnen bieden om zowel mensen met een laag inkomen iets extra’s te kunnen bieden als de lokale ondernemers te ondersteunen. In de gemeente Heerlen is men al concreet aan de slag hiermee. Op initiatief van onze fractie komen de verantwoordelijk wethouder dhr. Claessens en zijn ambtelijke uitvoering een toelichting geven aan de raad van Sittard-Geleen. Donderdag 15 april om 18:15, laten we ons licht opsteken wat de doelstellingen van de Heerlense munt zijn, ’t Heerlens Heitje genaamd. Want dat de gemeente geen goudpot heeft om armoede in financiele zin heel ruim te bestrijden, en dat we voor 90% afhankelijk zijn van de rijksoverheid, dat is helder. Maar laten we, naast het goed inzichtelijk maken van wat we al doen als gemeente, ook goed nadenken over wat we nog kunnen toevoegen aan het instrumentarium. Want meer uitstroom uit armoede, dat is wat de PvdA betreft wel degelijk een gemeentelijk doel.
Grondbeleid (Tom Baars)
Allereerst dit is een helder en duidelijk stuk; onze complimenten. Echter over de inhoud kunnen we van mening verschillen. Grondbeleid bepaald in grote mate de betaalbaarheid van woningen. Of het nu koopwoningen zijn of sociale woningbouw, dure of betaalbare. Echter wat schetst onze verbazing: in het hele stuk inclusief de bijlage komt het woord betaalbare woningen voor onze inwoners helemaal niet voor. Gaarne een reactie van de wethouder waarom niet. Immers steeds meer mensen vallen buiten de boot. Er is een groot te kort aan: betaalbare huisvesting, voor zowel starters, jongeren, ouderen, statushouders alswel arbeidsmigranten.
Inkomens stagneren al jaren (vandaar onze motie over de verhoging van het minimumloon) en de huizenprijzen exploderen. De wachtlijsten voor een betaalbare woning lopen op. Niets, helemaal niets over hoe onze gemeente dit denkt te bereiken middels het grondbeleid. Geen woorden over hoe we denken de sociale cohesie te versterken door wijken en buurten te voorzien van gezonde mix en samenstellingen zodat deze ook een afspiegeling zijn van onze gemeenschap. Als voorbeeld de nieuwbouw in de Haese 2: enkel koop en duurdere huur. Wel grote woorden over inclusie maar enkel op het gebied van het VN-verdrag Handicap, maar niets over sociale inclusie. Hiermee wordt segregatie in de hand gewerkt. Door de ontlezing wordt dit effect versterkt omdat inwoners zich steeds minder kunnen verplaatsen in een ander.
Wij zouden graag percentages zien opgenomen tav het grondbeleid waarin de betaalbaarheid van woningen voor de toekomst worden vastgelegd. Zodat een ieder weet waar hij/zij staat bij een ontwikkeling en wij beter kunnen sturen naar behoefte en niet naar winstmaximalisatie. De nood is hoog immers uit het zelfde stuk blijkt dat er de afgelopen decennia slechts 1,1% betaalbare sociale woningen bij zijn gekomen, te weten 50 stuks. Op een paar duizend woningen. De PvdA fractie maakt zich zorgen, mede omdat de afgelopen jaren de wijken waarin deze woningen zijn beland zg Vogelaarwijken waren/zijn; wijken waar de sociale cohesie hoog was maar de honger naar inkomen nog hoger was. En in deze wijken hebben wij betaalbare huisvesting gesloopt en slechts 50 sociale huurwoningen terug gezet.
Graag horen wij van de wethouder wat hij van deze ontwikkelingen vindt en of hij ook niet de mening van de PvdA fractie deelt dat wij quota moeten vastleggen en moeten opkomen voor de inwoners met de laagste inkomens en niet voor de winstmaximalisatie moeten gaan. Maastricht is ons al voorgegaan. Dit is nodig omdat de sloopwoede , verkoop van corporatie woningen, de Blokregelingen de markt tav betaalbare woningen sterk onder druk heeft gezet. Mocht u nog twijfelen: onze lege centra vertellen het verhaal. Immers wat je aan wonen uitgeeft kun je niet meer in onze centra uitgeven. Middels goed grondbeleid kunnen wij ervoor zorgen dat een en ander vastgelegd wordt.
Binnenstedelijke ontwikkeling (Tom Baars)
De PvdA-fractie heeft tegen de begroting 2021 gestemd, met name vanwege de belastingverhogingen en het vele investeren in stenen. De PvdA zet in op investeren in mensen. Een goede en opgeknapte leefomgeving hoort daar natuurlijk ook bij. In het raadsvoorstel zitten elementen die we kunnen steunen, zoals starten met slopen van het V&D-gebouw. De cofinanciering vanuit de provincie vinden we uiteraard belangrijk. Maar er zitten ook elementen in waar we niet over het doel maar wel over de bedragen nog bedenkingen hebben, zoals het water in de gracht voor 1,9 miljoen. We gebruiken deze ronde om daar een beter beeld bij te krijgen en bespreken dit ook later nog in de fractie.
